تمرّد نسبت به مأمورین دولتیتمرّد نسبت به مأمورین دولتی از اصطلاحات علم حقوق بوده و به معنای هرگونه حمله یا مقاومت است که با علم و آگاهی نسبت به ماموران در حین انجام وظیفه آنان به عمل می‌آید. عناصر جرم تمرّد نسبت به مأمورین دولتی شامل عنصر مادّی، عنصر معنوی و عنصر قانونی است. عنصر مادّی شامل مرتکب، رفتار مجرمانه، موضوع جرم و نتیجه مجرمانه است. عنصر معنوی همان سوء نیت یا قصد انجام فعل است و عنصر قانونی، ماده ۶۰۷ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی است که برای این جرم، مجازات‌هایی را تعیین کرده است. ۱ - تعریفتمرّد به هر گونه حمله یا مقاومتی که با اقدام عملی به طور تجرّی نسبت به مامورین دولتی در حین انجام وظیفۀ آنها به عمل آید اصطلاحاٌ تمرّد می‌گویند. ۲ - عناصرعناصر جرم تمرّد نسبت به مأمورین دولتی شامل عنصر مادّی، عنصر معنوی و عنصر قانونی است. ۲.۱ - عنصر مادّیعنصر مادّی جرم تمرّد نسبت به مأمورین دولتی شامل مرتکب، رفتار مجرمانه، موضوع جرم و نتیجه مجرمانه است. ۲.۱.۱ - مرتکبمرتکب هر شخص حقیقی است که در مقابل مامورین دولتی مقاومت و حمله از خود بروز می‌دهد. ۲.۱.۲ - رفتار مجرمانهرفتار مجرمانه حمله و مقاومت در مقابل مامورین دولتی است که در مقام انجام وظیفۀ قانونی هستند. جرم تمرّد در صورتی تحقق می‌یابد که مامور در حین انجام وظیفه اداری مورد حمله یا مقاومت قرار گیرد و انجام وظیفه یا تمرّد نیز رابطه داشته باشد [۱]
رای شمارۀ ۲۲۵۰ – ۳/ ۹/ ۱۳۱۸ دیوانعالی کشور.
اگر تمرّد در رابطه با انجام وظیفه اداری نباشد در اینصورت این عمل مشمول ماده ۶۰۷ قانون مجازات اسلامی نخواهد بود اگر شخص متمرّد در هنگام تمرد دست به اسلحه برد یا سلاح خود را به مامور نشان دهد در اینصورت مجازات شدیدتری در حق او اعمال خواهد شد و کلمه اسلحه شامل اسلحه سرد و گرم می‌شود امّا دیوان عالی کشور در رای شماره ۲۶۵۷- ۲۹/ ۱/ ۱۳۱۷ چاقو را اسلحه ندانسته است. ۲.۱.۳ - موضوع جرمموضوع جرم هر گونه حمله یا مقاومتی است که در برابر مامور دولتی که در حین انجام وظیفه اداری است صورت بگیرد. از کلمه حمله و مقاومت فهمیده می‌شود که تمرّد باید ارتجالی باشد یعنی تمرّد قبل از انجام وظیفه متصور نیست بلکه باید مامور وظیفۀ خود را شروع کرده باشد و حمله یا مقاومت بعد از آن صورت بگیرد البته تشخیص زمان شروع وظیفۀ مامور خیلی مهم است که در وظایف مختلف زمان شروع متفاوتی وجود دارد، تمرّد نسبت به مامور دولت اعم از آن است که مامور دولت درمقام اعمال حاکمیت باشد یا اعمال تصدّی ولی دیوانعالی کشور در رای شماره ۳۰۹۶- ۱۲/۱۲/۱۳۱۸ مقاومت و حمله در مقابل مامور که تصدی‌گری می‌کند را مشمول ماده ۶۰۷ قانون مجازات اسلامی نمی‌داند، هر چند مامورین شهرداری جزء ماموران دولتی می‌باشند ولی تمرّد نسبت به ماموران شهرداری تابع قانون خاص می‌باشد واحکام ماده ۶۰۷ در مورد آنها جاری نیست، اگر حمله یا مقاومتی که در مقابل مامورین صورت گرفته دفاع مشروع محسوب شود عنوان مجرمانۀ خود را از دست می‌دهد که ماده ۶۲ قانون مجازات اسلامی مقاومت در مقابل قوای تامینی و انتظامی را دفاع محسوب نکرد، مگر اینکه مامور از وظیفه خود خارج شده و یا بیم قتل یا جرح یا تعرض به عرض یا ناموس در میان باشد که در این صورت دفاع مشروع محسوب خواهد شد؛ البته برای تحقق این جرم مامور دولتی نباید خود سبب حمله یا تحریک طرف مقابل شود که در اینصورت عنوان مجرمانه تمرّد را نخواهد داشت؛ همچنین اگر ماموری شبانه و در غیر موقع ضرورت وارد منزل دیگری شود مقاومت در مقابل وی را نمی‌توان مقاومت در مقابل مامور دانست چون که از حدود قانونی خارج شده است طبق رای شماره ۹۰- ۱۴/ ۱/ ۱۳۸۱ دیوانعالی کشور. ۲.۱.۴ - نتیجه مجرمانهنتیجه مجرمانه به صرف تحقق حمله یا مقاومت با شرایط مذکور است؛ مثل اینکه مامور در حین انجام وظیفۀ اداری باشد و تمرّد در رابطه با وظیفۀ اداری مامور باشد؛ حالا این حمله یا مقاومت متمرّد مانع انجام وظیفۀ مامور شده یا نشده فرقی نمی‌کند. ۲.۲ - عنصر معنویسوء نیت عام یا قصد فعل که فرد قصد ارتکاب عمل را دارد و می‌خواهد در مقابل مامور که در حال انجام وظیفه است حمله یا مقاومت بکند. سوء نیت خاص که فرد با علم و آگاهی در مقابل مامور دولتی تمرّد می‌کند منظور از علم و آگاهی این است که مرتکب بداند که مامور دولت در حین انجام وظیفه می‌باشد به عبارت دیگر منظور از علم و آگاهی علم موضوعی است بنابراین جهل به قانون رافع مسئولیت مرتکب نیست لذا اگر ماموری در هگام انجام وظیفه، حکم خود را ارائه ندهد و حمله یا مقاومتی صورت گیرد این عمل جرم نخواهد بود. ۲.۳ - عنصر قانونیبر اساس ماده ۶۰۷ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۵، هر گونه حمله یا مقاومتی که با علم و آگاهی نسبت به مامورین دولت در حین انجام وظیفۀ آنان به عمل آید تمرد محسوب می‌شود و مجازات آن به شرح ذیل است. هرگاه متمرد به قصد تهدید اسلحه خود را نشان دهد به حبس از شش ماه تا دو سال محکوم خواهد شد اما اگر متمرّد در حین اقدام دست به اسلحه برد به حبس از یک تا سه سال محکوم خواهد شد و در سایر موارد حبس از سه ماه تا یک سال محکوم می‌شود در ضمن اگر متمرد در هنگام تمرد مرتکب جرم دیگری هم بشود به مجازات هر دو جرم محکوم خواهد شد. [۲]
زراعت، عباس، شرح قانون مجازات اسلامی بخش ۳، انتشارات ققنوس، ۱۳۸۲.
[۳]
زراعت، عباس، قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی، تهران، ققنوس، ۱۳۸۴.
[۴]
عبده، محمد بروجردی، کتاب اصول قضایی.
۳ - پانویس
۴ - منبع• سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «تمرّد نسبت به مأمورین دولتی»، تاریخ بازیابی ۹۹/۵/۲۹. |